Periodontologia
Piękny uśmiech to nie tylko zdrowe zęby ale także dziąsła. Objawy takie jak zaczerwienienie, krwawienie i bolesność dziąseł, odsłonienie szyjek zębowych, rozchwianie zębów, ich przemieszczenie w końcu utrata świadczą o chorobie przyzębia zwanej potocznie paradontozą. Periodontologia to dział stomatologii zajmujący się chorobami tkanek otaczających ząb. Leczenie chorób przyzębia jest kompleksowe i opiera się na różnych metodach leczenia.
Co to jest przyzębie?
Przyzębie jest składową narządu żucia. W skład przyzębia zaliczają się tkanki będące w kontakcie z szyjką zęba, a mianowicie: dziąsło, ozębna, okostna, kość wyrostka zębodołowego oraz cement korzeniowy. Prawidłowe dziąsło powinno być bladoróżowe. Dzieci z reguły mają nieco jaśniejsze dziąsło niż dorośli, a blondyni jaśniejsze niż bruneci. Dziąsło powinno sięgać do szyjki zęba nie odsłaniając cementu korzeniowego, który pokrywa korzeń zęba.
Ozębna to delikatne lecz w dużej ilości włókienka kolagenowe, które mocują ząb w zębodole. Z jednej strony przyczepiają się do kości wyrostka zębodołowego szczęki lub żuchwy, a z drugiej do cementu korzeniowego. W związku z tym ozębna wypełnia przestrzeń między kością zębodołu, a korzeniem, a szerokość jej wynosi 0,2 mm. Właśnie ozębna warunkuje ruchomość fizjologiczną zęba. Zewnętrzną warstwą kości jest okostna, która jest bardzo bogato unerwiona i unaczyniona.
Czym są choroby przyzębia?
Choroby przyzębia to wiele jednostek chorobowych, w których zaatakowane są tkanki podporowe zębów utrzymujące je w zębodołach. Obecnie są one bardzo rozpowszechnione wśród wielu grup ludności. Obserwuje się je u dzieci, młodzieży i dorosłych. Częstość występowania tych schorzeń kwalifikuje je do grupy chorób społecznych.
Badania epidemiologiczne przeprowadzone w Polsce wykazały, że 50% 7-latków, 75% 12-latków i 99% ludzi dorosłych ma chore przyzębie.
W wyniku tych chorób dochodzi do rozchwiania i utraty zębów, a więc konieczne jest niedopuszczenie do ich rozwoju. Do niedawna uważano, że choroby przyzębia są nieuleczalne, więc nie celowe jest również ich leczenie. Jednak postęp nauki w tej dziedzinie obalił tę teorię.
Typowe zapalenie przyzębia dotyczy osób dorosłych. Rozwija się wolno. Obejmuje dziąsło, ozębną, cement korzeniowy i kość wyrostka zębodołowego. Proces niszczenia przyzębia postępuje skokowo. Krótkotrwałe okresy z gwałtownym pogłębieniem kieszonek i niszczeniem kości (związane z okresowym załamaniem równowagi między działaniem bakterii, a systemem obronnym ustroju) przeplatają się z okresem stabilizacji. W okresie "wybuchów" dominują objawy zapalenia dziąseł. W dłużej trwającym zapaleniu przyzębia występuje zmiana zabarwienia dziąsła, zawsze też następuje zmiana zarysu i położenia dziąsła brzeżnego w stosunku do korony zęba.
Co powoduje choroby przyzębia?
Istnieje utarty, potoczny i bardzo popularny pogląd, wyznawany przez większość pacjentów cierpiących na tego typu schorzenia, iż rozwój choroby przyzębia to sprawa typowo dziedziczna. Nic bardziej błędnego! Owszem, czynnik genetyczny wymieniany jest wśród licznych przyczyn rozwoju choroby przyzębia, ale jako jeden z ostatnich.
Uzmysłowienie sobie tego jest bardzo ważne, bowiem zmienia nastawienie pacjenta do leczenia tej choroby. Jeśli poznamy wszystkie inne, często istotniejsze przyczyny rozwoju choroby przyzębia może nabierzemy wiary, że:
- po pierwsze - stosując odpowiednią profilaktykę możemy nie dopuścić do powstania choroby;
- po drugie - jeśli już wykryto u nas stan chorobowy, to poprzez odpowiednie leczenie w gabinecie stomatologicznym poparte motywacją możemy poprawić stan przyzębia, zatrzymując postęp choroby lub złagodzić i spowolnić jego przebieg.
Czynnik bakteryjny
Jama ustna stanowi rezerwuar dla licznej grupy bakterii, które w normalnych warunkach nie są patogenne. Jednak w obecności resztek pokarmowych, przy niedostatecznej higienie mogą one tworzyć lepką warstwę zwaną płytką nazębną, która otaczając ząb wykazuje bardzo wysoki potencjał chorobotwórczy dla przyzębia.
Obecne w płytce bakterie wytwarzają toksyny, które drażnią tkankę dziąsłową doprowadzając do jej zapalenia. Może to być zauważalne jako krwawienie z dziąseł (podczas szczotkowania lub samoistnie). Jest to pierwszy objaw choroby i nie powinien być lekceważony przez pacjentów, którzy niestety bardzo często uważają to za naturalne. Regularne i prawidłowe szczotkowanie, co najmniej dwa razy dziennie oraz oczyszczanie przestrzeni międzyzębowych pomaga usuwać płytkę nazębną i obecne w niej bakterie oraz toksyny. Szczególnie ważna jest higiena przestrzeni międzyzębowych, gdyż jest to główne miejsce, z którego rozpoczyna się proces zapalny.
Do narzędzi, któymi można je przepwowadzić należą wykałaczki, nici dentystyczne, i specjalne szczoteczki do przestrzeni międzyzębowych (zdjęcia powyżej)
Warto przy tej okazji przypomnieć, iż podczas szczotkowania zębów powinniśmy czyścić też język, gdyż jest to również siedlisko bakterii i toksyn, które miedzy innymi mogą powodować przykry zapach z ust ("fetor ex ore").
Płytka, która nie jest usuwana (domowe zabiegi higieniczne i czyszczenie profesjonalne w gabinecie) twardnieje i tworzy kamień nazębny. Zaczyna się on tworzyć w przestrzeniach międzyzębowych, potem przechodzi na powierzchnie bardziej widoczne.
Kamień nazębny może usunąć tylko jedynie lekarz dentysta lub higienistka stomatologiczna w gabinecie przy użyciu specjalnych instrumentów ultradzwiękowych i ręcznych.
Czynniki urazowe
- bruksizm, czyli nawykowe zgrzytanie zębami
- uraz wywołany szczoteczką do zębów
- nieprawidłowe, nawisające uzupełnienia protetyczne
- uraz spowodowany niewłaściwym leczeniem ortodontycznym
Czynniki środowiskowe i ogólnoustrojowe
- palenie tytoniu
- stres
- niewłaściwe odżywianie - awitaminoza
- nadmierne spożycie alkoholu
- zaburzenia hormonalne
- zaburzenia metaboliczne np. cukrzyca
- zaburzenia wydzielanie śliny
Czynniki genetyczne
Są to wszystkie czynniki dziedziczone z pokolenia na pokolenie zapisane w naszym DNA
Odporność i podatność pacjenta
Istnieją przypadki pacjentów nieprzestrzegających higieny jamy ustnej, u których mimo permanentnego zapalenia dziąseł nie dochodzi do niszczenia tkanek przyzębia. U innych odzapalny zanik przyzębia przebiega szybko, mimo właściwej higieny (przy nieznacznej obecności płytki). Za różnice te odpowiedzialne są czynniki wewnątrzpochodne i miejscowe reakcje obronne danego pacjenta.
Po czym poznać chorobę przyzębia?
- krwawienie z dziąseł (przy szczotkowaniu lub samoistne) - jest to podstawowy, najważniejszy objaw choroby
- czerwone, opuchnięte lub bolesne dziąsło
- tkanka dziąsła, odstająca od zęba, odsłaniająca powierzchnię korzenia (odsłanianie szyjek zębowych)
- uciążliwy, przykry zapach z ust
- rozchwianie zębów
- wysięk z kieszeni przyzębnych w czasie ucisku za dziąsło
- odmienne reakcje na opukiwanie wierzchołka i korony zęba
Zdrowe dziąsła nigdy nie krwawią!
Oprócz dziąsła, zmiany chorobowe zajmują kość i więzadła przyzębia. Kość ulega powolnemu zanikowi. Powstają często głębokie kieszonki przyzębne, w których zalegające resztki pokarmowe, bakterie, itp. powodują stan zapalny przyzębia, który doprowadza do obniżenia się dziąsła i odsłaniania korzeni zębów. Na brzegu dziąsła w okolicy niektórych zębów mogą powstać bolesne, nawracające ropnie. Zęby zaczynają się chwiać, tracą prawidłowe umocowanie w kości i mogą wypadać.
Dla osób palących papierosy - nikotyna zwęża naczynia krwionośne, co powoduje brak występowania krwawienia, a więc utrudnia szybkie wykrycie choroby przyzębia!
Każdy leczony periodontologicznie pacjent musi mieć świadomość, że cierpi na chorobę przewlekłą i tylko dzięki systematycznemu i ciągłemu leczeniu możliwe jest jej opanowanie.
Leczenie paradontozy
Celem leczenia choroby przyzębia jest jej trwałe wyleczenie i przywrócenie, w miarę najlepiej, zarówno budowy, jak i czynności uszkodzonych w jej przebiegu tkanek. Jest ono z konieczności kompleksowe, wielokierunkowe, długotrwałe i żmudne, jak w przebiegu każdej choroby przewlekłej. Daje dobre wyniki szczególnie wtedy, gdy chory zgłasza się do stomatologa w początkowym stadium choroby.
Leczenie chorób przyzębia składa się z trzech faz:
- Leczenie wstępne
- Leczenie podstawowe wraz z zaawansowanym leczeniem chirurgicznym
- Leczenie podtrzymujące
Leczenie wstępne - faza higienizująca
Celem leczenia wstępnego jest stworzenie podstawy do dalszych działań leczniczych (stan przyzębia wyraźnie poprawia się po zmniejszeniu zmian zapalnych). Cel ten można osiągnąć tylko dzięki rzetelnej współpracy lekarza dentysty i pacjenta.
Zakres leczenia wstępnego:
- diagnostyka
- instruktaż higieny (sposób szczotkowania zębów, pasty, szczoteczki, nici międzyzębowe, wykałaczki, szczoteczki butelkowe)
- motywacja pacjenta
- mechaniczne oczyszczanie powierzchni zębów (skaling)
- fluorkowanie kontaktowe
- lakowanie bruzd i zagłębień
- oczyszczanie przebarwień zębów poprzez np. piaskowanie
Leczenie podstawowe wraz z zaawansowanym leczeniem chirurgicznym - faza korekcyjna
Leczenie paradontozy polega na usunięciu przyczyny zapalenia przyzębia czyli bakterii znajdujących się w płytce nazębnej oraz kamienia nad- i poddziąsłowego. Jest to często możliwe podczas leczenia niechirurgicznego poprzez zabieg usunięcia kamienia oraz kiretażu zamkniętego (scaling & rootplanning). Zabiegi te wykonywane są w znieczuleniu i polegają na delikatnym oczyszczeniu powierzchni korzeni z kamienia, cementu korzeniowego zawierającego toksyny głębokich kieszeni dziąsłowych oraz wygładzeniu powierzchni korzeni.
Na zdjęciu skaler przeznaczony do usuwania kamienia nazębnegoU wielu pacjentów redukcja głębokości kieszonek i ruchomości zębów jest tak znacząca, że nie jest potrzebna dalsza terapia chirurgiczna.
Zakres leczenia podstawowego:
- skaling poddziąsłowy (rootplanning)
- unieruchamianie stałe lub czasowe zębów
- leczenie niechirurgiczne (powtarzanie tej fazy 2 - 4 razy w roku)
- analiza i korekta zgryzu
- farmakoterapia
U pacjentów, u których pozostały głębokie kieszonki (powyżej 5 mm) pomimo leczenia niechirurgicznego, stanowią one miejsce retencji dla bakterii i kamienia niemożliwe do oczyszczenia w warunkach domowych. Takie miejsca wymagają dokładnego wyczyszczenia pod kontrola wzroku, a czasami korekty dziąsła i kości.
Zakres leczenia chirurgicznego:
- Gingiwoplastyka
- Operacje płatowe
- Sterowana regeneracja tkanek
- Zabiegi na wędzidełkach
- Zabiegi pokrywania recesji dziąseł
- Chirurgiczne wydłużanie koron klinicznych zębów
- Unieruchamianie zębów parodontalnych
Wykonujemy pełen zakres zabiegów chirurgicznych na przyzębiu:
Gingiwoplastyka
Zabieg ten pozwala wymodelować zarys dziąsła pacjenta, tak aby miało ono prawidłowy, "girlandowaty" przebieg. Wskazaniem są tu przerosty dziąsła np. na skutek przyjmowania niektórych leków, zdwojenia lub zgrubienia dziąsła np. po leczeniu ortodontycznym.
Operacje płatowe
Zabiegi przebiegające z "wytworzeniem płata" czyli odpreparowaniem w znieczuleniu miejscowym kawałka dziąsła, tak aby uwidocznić powierzchnię chorego korzenia zęba i kości. Dzięki takiemu odsłonięciu możliwe jest oczyszczenie głębokich kieszonek przyzębnych (powyżej 5mm) pod kontrolą wzroku i co za tym idzie skuteczne leczenie zaniku kości i postepu parodontozy. Podczas takiego otwarcia tkanek dziąsła, lekarz dentysta ma możliwość aplikacji bezpośrednio do ubytków kości różnych preparatów, m.in. granulatów kościozastępczych, aby wspomóc leczenie. Może również wygładzić ostre brzegi kości, a stosując różne przemieszczenia uwolnionego płata dziąsła (możliwość wszycia go w różny sposób) może np. pokryć recesję przy zębie (recesja - obnażenie powierzchni korzenia zęba).
Na zdjęciach poniżej widoczny efekt operacji płatowej polegającej na: wytworzeniu płata dziąsła, wycięciu nadziąślaka z oczyszczeniem kości tak by nie odrastał i zaszycie ponowne płata dziąsła z korektą jego przebiegu wokół szyjki zęba.
Sterowana regeneracja tkanek
Zabiegi chirurgiczne, których celem jest odtworzenie tkanek przyzębia czyli kości wyrostka zębodołowego, więzadeł utrzymujących ząb w zębodole, wypełnienie ubytków w kości i zminimalizowanie recesji (odsłonięcia szyjek zębowych). Zabieg rozpoczyna się od operacji płatowej, czyli wytworzenia płata dziąsła, odsłonięcia powierzchni korzeni zębów i ubytków kości, wyczyszczeniu z patologicznej ziarniny i założeniu do czystego ubytku kości materiałów kościozastępczych, które następnie przykrywane są specjalną błoną. Zabieg kończy ponowne przyszycie odpreparowanego dziąsła. Zabiegi tego typu pozwalają na zachowanie własnych zębów dotknietych parodontozą znacznie dłużej, pozwalają na wykorzystanie ich w pracach protetycznych, przez co komfort życia pacjenta znacznie się polepsza.
Na zdjęciach poniżej widoczny efekt regeneracji tkanek przyzębia - ilość kości między zębami zwiększyła się, co spowoduje lepsze i dłuższe utrzymanie zęba w jamie ustnej.
Zabiegi na wędzidełkach
Wędzidełka warg i języka to pasma tkanki łączące wargę lub język z wyrostkiem zębodołowym, z którymi wiążą się nierzadko nieprawidłowości takie jak: wędzidełka położone zbyt blisko zębów, zbyt krótkie lub grube, mające szkodliwy wpływ na przyzębie, estetykę uzębienia, ustawienie zębów czy utrzymanie protez ruchomych. Korekta powyższych nieprawidłowości to przedmiot zabiegów na wędzidełkach: frenulektomii i frenulotomii.
Frenulektomia to prosty, wykonywany w znieczuleniu miejscowym zabieg podcięcia zbyt krótkiego wędzidełka zmniejszającego ruchomość jeżyka czy warg.
Frenulotomia natomiast polega na wycięciu zbyt grubego i nieprawidłowo położonego wędzidełka, najczęściej wargi górnej oraz przemieszczeniu go i wszyciu w odpowiednim miejscu. Jak wszystkie zabiegi chirurgiczne wykonywane przez nasz gabinet stomatologiczny, są one przeprowadzane w znieczuleniu miejscowym, a więc zabieg jest całkowicie bezbolesny.
Na zdjęciach poniżej widoczny efekt zabiegu frenulotomii.
Zabiegi pokrywania recesji dziąseł
Recesja dziąsła jest to nieprawidłowość polegająca na obnażeniu korzenia zęba, prowadząca m.in. do zwiększonej wrażliwości zęba na zmiany temperatury, próchnicy korzenia, utrudnień w utrzymaniu higieny jamy ustnej oraz niedoborów estetycznych.
Przyczyna powstawania recesji dziąsła nie jest do końca wyjaśniona, choć za główne czynniki sprzyjające uważa się płytkę nazębną, niewłaściwe szczotkowanie oraz zły zgryz.
Leczenie chirurgiczne recesji dziąsła może przeprowadzone z zastosowaniem:
- uszypułowanego przesuwalnego płata
- przeszczepu błony śluzowej
- sterowanej regeneracji tkanek
Wybór odpowiedniej metody uzależniony jest od postaci recesji, jej umiejscowienie, stopnia zaawansowania, wieku pacjenta oraz jego oczekiwań.
Na zdjęciach poniżej widoczny efekt zabiegu pokrywania recesji dziąseł.
Chirurgiczne wydłużanie koron klinicznych zębów
Zabiegi polegające na przemieszczeniu brzegu dziąsła i przede wszystkim kości, tak aby po wygojeniu korona zęba (np. głęboko zniszczonego pod dziąsłem), była dłuższa.
Dzięki takiemu stosunkowo krótkiemu (ok. 15 min.) zabiegowi, można odsłonić próchnicowe tkanki zęba i skutecznie je oczyścić, ratując tym samym zęba. Najczęściej jednak zabieg ten stosuje się przy zębach, które chcemy wykorzystać do mostu czy korony protetycznej, a są one pierwotnie zbyt krótkie, aby takie leczenie przeprowadzić.
Tego rodzaju zabiegi są też przeprowadzane przy poprawie estetyki przy tzw. "uśmiechu dziąsłowym" - tzn. krótkich zębach, a wydatnych dziąsłach widocznych przy uśmiechu.
Przedstawiony powyżej wykaz zabiegów nie obejmuje wszystkich procedur chirurgicznych wykonywanych na przyzębiu, jednak są to te najważniejsze i najczęściej wykonywane.
Unieruchamianie zębów
W ramach leczenia periodontologicznego w Klinice Parkowej, bardzo często stosujemy też unieruchamianie zębów parodontalnych.
Unieruchomienie zębów ma na celu przedłużenie czasu posługiwania się własnymi zębami, stworzenie warunków do reparacji i regeneracji tkanek otaczających ząb oraz poprawę samopoczucia pacjenta.
Samo założenie unieruchomienia nie spowoduje odbudowy kości otaczającej ząb. Dlatego w większości przypadków występuje konieczność korzystania z unieruchomienia długoterminowo (do końca życia lub w przypadku postępującej choroby przyzębia – do momentu znacznej utraty kości otaczającej zęby, rozchwiania zębów i konieczności ich usunięcia).
Unieruchomione zęby należy szczotkować po każdym posiłku szczotką przeznaczoną do pozostałych zębów, oprócz tego przestrzenie pomiędzy dziąsłem a szyną – specjalnymi szczotkami międzyzębowymi i/lub nićmi Super Floss.
Należy pamiętać o tym, iż na właściwy przebieg leczenia choroby przyzębia mają wpływ nie tylko prawidłowo i rzetelnie przeprowadzone zabiegi, możliwości naprawcze organizmu, ale przede wszystkim odpowiednia, perfekcyjna higiena jamy ustnej.
Kontrolę tej higieny pacjent może przeprowadzić sam w domu, wybarwiając złogi nazębne specjalnymi tabletkami do ssania dostępnymi w aptekach.
Leczenie podtrzymujące
Jest to rodzaj profilaktyki wtórnej, która nie dopuszcza do powrotu procesu zapalnego, podtrzymujący uzyskane wyniki.
Ciągłe utrzymywanie należytej higieny jamy ustnej, okresowe kontrole w gabinecie stomatologicznym i oczyszczanie profesjonalne zębów przeciętnie raz na trzy miesiące. Okresowo stosować można zabiegi lecznicze, np. kąpiele jamy ustnej wykorzystując wody mineralne i roztwory wyciągów ziołowych oraz masaże dziąseł.
Częstość badań kontrolnych:
- co 3 - 4 miesiące: sprawdzenie krwawienia, stanu dziąseł
- co 6 - 12 miesięcy: sprawdzenie głębokości i aktywności kieszeni, warunków zgryzowych, ubytków próchnicowych
- co 3 - 4 lata: kontrola radiologiczna, sprawdzenie żywotności zębów.
Jak można zapobiegać zapaleniu przyzębia?
Największe znaczenie ma utrzymanie odpowiedniej higieny jamy ustnej. Kontrolę nad płytką nazębną utrzymuje się przez szczotkowanie zębów i używanie nici dentystycznych, a także przez stosowanie zabiegów profilaktycznych podczas wizyt u lekarza stomatologa.
Pasty do zębów i płyny do płukania jamy ustnej zawierają pewną ilość środków przeciwbakteryjnych, co sprawia, że hamują odkładanie się płytki nazębnej i zapobiegają zapaleniu dziąseł.
Znaczenie ma również taki tryb życia, który przyczynia się do wzmocnienia odporności organizmu, a więc odpowiednia dieta, ruch na świeżym powietrzu, niepalenie tytoniu i ograniczenie alkoholu. Przyzębie bardzo dynamicznie reaguje na różne wpływy ogólnoustrojowe.
Ważne jest postępowanie profilaktyczne:
- jadanie pokarmów bogatych w białko, witaminy, minerały, o małej zawartości węglowodanów
- pożywienie, które zmusza do rozgryzania, rozdrabniania i żucia
- racjonalny tryb życia (ruch, świeże powietrze, unikanie używek)
- wczesne usunięcie próchnicy, wad zębowo-zgryzowych, osadów, kamienia nazębnego